leovankoppen's Blog

Als je aan een reis begint die langs dé muzieksteden van de VS gaat, dan heb je natuurlijk wel een idee van wat je gaat zien en vooral horen. Je hebt wel enige besef over dat de hedendaagse muziek zijn oorsprong heeft hier in Amerika. Natuurlijk heeft Engeland in de jaren 60, met The Beatles, Stones, Kinks, en noem ze maar op, een enorme stempel gedrukt op de popmuziek. Maar die popmuziek komt voort uit Rock & Roll en de blues. Waarvan de Rock & Roll is ontstaan in een tijdperk dat gelijk viel met mijn prille jeugdjaren. Toen ik een jaar of vijf was kwam er plots een pick-up in huis en natuurlijk volgden snel stapels grammofoonplaten. Little Richard, Fats Domino, Elvis, Jerry Lee Lewis, Chubby Checker (let’s do the twist) en noem ze maar op. Ik ervoer het als een heel normaal onderdeel van het leven, Het trok de aandacht van al mijn broers en zussen en dus ook die van mij. De aandacht voor muziek bleef toen ik wat ouder werd, ik kocht mij eerste plaatje (van Buddy Holly), daarna volgde de Stones en later LP’s van Hendrix en The Cream. Tegelijkertijd vond ik ook de Blues en Soul muziek interessant. Kortom het kostte veel tijd om alles van wat er gebeurde in de muziek bij te houden, maar het was een essentieel onderdeel van mijn jeugd. Ik genoot ervan en het besef dat ik in mijn prille jeugd getuige was geweest van de geboorte van een belangrijke nieuwe muziekstroming Rock & Roll dat later uitgroeide tot POP muziek, kwam pas veel later. Het aardige van deze reis is dat me nu heel veel meer duidelijk is geworden hoe de popmuziek en allerlei varianten daarvan is ontstaan. Ool al waren er in de jaren 40 ook al verschillende muziekstijlen in zwang. De belangrijkste voor de latere popmuziek daarvan waren country, blues en gospel.

Country muziek (of beter de hilly billy muziek) die vooral door blanken (cowboys) vertolkt werd en aan het begin van de vorige eeuw door de immigranten vanuit Engeland naar Amerika is overgebracht. Muziek die destijds gedomineerd werd door de viool en banjo. Vandaag zag ik een overzicht in de Music hall of Fame in Nashville en naast de bekende varianten als Honky tonk, Rockabilly, Cajun kwam ik daar ook volkomen onbekende varianten tegen zoals Nashville source, Western swing, Austin en nog een paar.  Country is met name ook story telling, het levensverhaal in een song vertellen. Het leven zoals zich dat op het land afspeelde. Omdat Country niet mijn favoriete muziekkeus is en ik er dus weinig vanaf weet ga ik me niet op glad ijs begeven door ook country in alle details te ontleden, maar het was een belangrijke drager van de huidige popmuziek.

Blues, muziek die vooral door de negers (ik permitteer me deze benaming, ondanks alle discussie in NL, toch gewoon te gebruiken) werd vertolkt. De blues is geboren in de katoenvelden, a.h.w. tussen de katoenplanten. Blues vertelt het verhaal van de slavernij, het zware leven als katoenplukker. Als geboorteplaats van de blues wordt Clarksdale genoemd en natuurlijk wilden we daar naartoe. Weliswaar is erin april nog geen katoenplantje te herkennen, maar de eindeloze open vlakten waar de katoen geteeld wordt, maakten duidelijk hoe zwaar het werk daar in de snoeihitte van de maanden augustus/september moet zijn geweest. Tegenwoordig wordt het katoen plukken volledig automatisch gedaan door monsters van machines. 

Het aardige en tegelijkertijd het wrange is dat Clarksdale er nu net zo triest uitziet als wat in de blues tot uitdrukking wordt gebracht. De stad is volkomen op zijn retour sinds de katoenindustrie is afgenomen en er ook geen personeel meer bij nodig is. Ik heb me laten vertellen dat de moderne machines volledig geautomatiseerd zijn en dat ook de bestuurder niet meer nodig is. De machine rijdt volledig geprogrammeerd, keurig zijn parcours af over de schier eindeloze velden. Met het verdwijnen van het werk in Clarksdale e.o., is ook de stad in verval geraakt. Een nobele (?) Nederlander met de veelzeggende alias Cheese head probeert er met een op eigen kracht ingericht blues museum, naast het al bestaande blues & rock museum, toeristen aan te trekken. Ik betwijfel of zijn inspanningen echt een duit in het zakje doen. Het bezoek aan zijn museum was wel een reis terug naar de jeugdjaren. Echt alle ouwe meuk heeft hij vanuit Nederland meegenomen, je komt de top 40-lijsten tegen met de Outsiders (wie kent ze niet!) op 1. Veel bekende singletjes en LP’s en relikwieën uit de oudheid. Hieronder wat getuigenissen.

Clarksdale is ook de geboorteplaats van Sam Cooke en Ike Turner maar voornamelijk bekend van de legendarische bluesspelers Muddy Waters, John Lee Hooker. Voordat we Clarksdale aandeden brachten we een nacht door in Tupelo, de geboorteplaats van Elvis. Elvis verliet op 13 jarige leeftijd zijn geboorteplaats Tupelo met de woorden “Goodbye Tupelo, Hello Memphis”! Dat was ook voor ons het motto voor die dag, zij het dat wij via Clarksdale de reis hebben gemaakt.

Memphis is een stad met heel veel muzikale historie, daar zijn ondermeer de vermaarde SUN- en Stax studio’s. Sun studio is de plek waar Elvis zijn eerste platen heeft opgenomen en Stax is bij de liefhebbers van soul muziek zeker wel bekend. De plaats waar de hits van Otis Redding, Sam & Dave, Aretha Franklin en andere soulartisten zijn opgenomen.

Soul muziek is een mengeling van Rhythm & Blues  en Gospel muziek. Kenmerkend is dat het “vanuit het hart gezongen” wordt, veel overtuiging en passie in de presentatie van de song. Het bijzondere van hetgeen er bij de Stax studio gebeurde dat blank en zwart intensief samenwerkten. Eigenlijk was STAX één grote familie, die samen componeerden en elkaar verder hielpen in de vaart der muzikale volkeren.

De SUN studio’s zijn zo niet nog befaamder dan de STAX-studio. Vele artiesten kwamen en komen daar graag om hun muziek vast te leggen. Ik heb me laten vertellen dat U2 onlangs nog op bezoek is geweest. De rondleiding en het verhaal van de SUN studio was fenomenaal, met name door de gids en de wijze waarop hij het verhaal bracht. Daar werd het mij ook duidelijk dat Rock & Roll verwekt is door de producer van de SUN studio’s, zijn naam is Sam Philips. Hij was oorspronkelijk radiopresentator en vond country muziek die hij op de radio draaide maar saai. Hij wilde wat anders en dat werd de start van de SUN studio. Op een goede dag kwam Elvis daar binnen lopen om op eigen kosten een opname te maken. Die eerste opname van Elvis kon Sam niet erg boeien, het was hem allemaal te soft, het moest vooral sneller en harder. Sam had in zijn hoofd hoe Rock & Roll moest klinken en wat Elvis had afgeleverd kwam daar nog niet in de buurt. Omdat Elvis enorm gedreven was om een artiest te worden deed hij zijn uiterste best om te voldoen aan de wat de producer van hem vroeg. Dat werd Rock & Roll!

Omdat Sam Philips in geldnood verkeerde “verkocht” hij zijn artiest aan RCA. Met het geldkon hij SUN studio’s van de ondergang redden, hij zat in geldnood. Onder RCA heeft Elvis vele hits  uitgebracht, maar de geboorte van Rock & Roll vond plaats in de SUN studio en Sam Philips was in mijn ogen de vader!

Niet alleen op het gebied van muziek is Memphis legendarisch, maar ook vanwege het feit dat Martin Luther King daar is vermoord. Het hotel waar dat plaats vond is nu een burgerrechten museum geworden. Een bezoek waard, want daar kwamen een aantal lijntjes van onze reis bij elkaar. Het is aangrijpend om het hele verhaal van de strijd in alle details nog eens op je in te laten werken om dan aan het eind van de reis door het museum te eindigen in de hotelkamer en het balkon waar hij is dood geschoten.

Om dit verhaal dan toch met muziek te beëindigen en de lijntjes aan elkaar te knopen. Het kan vreemd gaan in de wereld, de dood van Martin Luther King werd ook de dood van Soul muziek. Het tegenovergestelde zou je mogen verwachten, maar de droom van de STAX familie eindigde in een nachtmerrie. Soul muziek verdween ondanks een geweldig concert in LA om STAX  weer nieuwe energie in te blazen; WATTSTAX met Rufus Thomas in zijn rosé pakje en Isaac Hayes .